Kto wynalazł radio?
Radio ma wielu ojców, lecz największy wkład w jego rozwój należy do Guglielmo Marconiego, który otrzymał na nie patent 2 czerwca 1897 roku (odebrany w 1943). Nie można tu jednak pominąć jeszcze przynajmniej dwóch nazwisk, czyli Nikoli Tesli oraz Heinricha Hertza. W dalszej części dowiesz się, dlaczego to właśnie Marconi najczęściej wskazywany jest jako twórca radia, skąd kontrowersje wokół tego tematu oraz jak kształtowały się kulisy powstania tego niezwykłego wynalazku.
Kontrowersje wokół powstania radia
Wielkie rzeczy rodzą się w bólach i nie ma co się dziwić, że nie inaczej jest w tym przypadku. Pikanterii sprawie z pewnością dodaje fakt, że to właśnie za pracę nad radiem w 1909 Nobla otrzymał właśnie Marconi, po czym po wielu latach sąd w USA stwierdził, że wynalazek radia (którego patent należał do Marconiego) powinien należeć do Nicoli Tesli. W okresie tym serbski naukowiec niestety już nie żył, dlatego nikt nie podjął kwestii oficjalnej zmiany wynalazcy.
Czy Nicola Tesla jest prawdziwym wynalazcą radia?
Ostatecznie wynalazek radia wielu chce przypisać Tesli, ale nie do końca jest to uzasadnione. Podstawą do tego jest fakt wykorzystania przez Marconiego tzw. cewki Tesli, która po prostu perfekcyjnie nadawała się do wytwarzania fal elektromagnetycznych.
Tesla wykorzystywał ją jednak do prac nad bezprzewodowym przesyłaniem energii elektrycznej i nie próbował przesyłać za ich pomocą informacji na duże odległości.
Drugim argumentem miały być wczesne eksperymenty Tesli z radiem w latach 90’ XIX wieku. W 1893 roku w Filadelfii dał on wykład opisujący jego pracę w tym zakresie, a po kilku dniach od niego, publicznie zaprezentował swoją zdolność do nadawania i odbierania sygnałów podczas National Electric Light Association Convention w St. Louis.
Niektóre źródła podają, że Tesla próbował nawet opatentować stworzone przez siebie radio. Według nich nie udało mu się to, gdyż dosłownie o kilka dni wyprzedził go… Guglielmo Marconi. Gdy Tesla spostrzegł się, że radio Marconiego wykorzystuje do działania jego cewkę, postanowił zawalczyć w sądzie o prawo do niego. Jak już wcześniej wspomniano, ostatecznie zmarł zanim długo trwający proces został dokończony… dokończony z pozytywnym skutkiem dla niego!
W rzeczywistości jednak sprawa wyglądała nieco inaczej i obaj panowie wcale nie wyminęli się w drzwiach do urzędu patentowego. Paradoksalnie… to właśnie Marconi był tym, któremu odmówiono opatentowania wynalazku – jak to możliwe?
Marconi faktycznie uzyskał patent na radio w roku 1897 w Brytyjskim Urzędzie Patentowym, natomiast o patent w odpowiednim urzędzie w USA wystąpił dopiero w listopadzie 1900 r. To tam otrzymał informację, że analogiczny wynalazek został już opatentowany właśnie przez Teslę w tym samym roku (same dokumenty Tesla złożył również 1897, ale proces patentowania trwał 3 lata). Proces sądowy wytoczony Marconiemu przez Teslę dotyczyć miał z resztą nie samego radia, ale tego, że wykorzystuje inny patent Tesli.
Nie zmienia to jednak faktu, że cewka Tesli była raczej kropką nad “i” w pracach Marconiego i w analogiczny sposób za kolejnego pretendenta do wynalazcy radia należałoby uznać również Heinricha Hertza
Czy oficjalnym wynalazcą radia nie powinien zostać Heinrich Hertz?
Jeśli spór o wynalazek radia mamy traktować poważnie, nie można nie wspomnieć o postaci, która w pewnym sensie skonstruowała pierwsze w historii radio. To właśnie Heinrich Hertz jako pierwszy ujarzmił fale elektromagnetyczne, nadając i odbierając sygnał za ich pomocą (a nie Tesla w 1893).
Warto jednak podkreślić, że tak jak sama cewka Tesli nie stanowiła o pełni prac nad radiem tak i pierwszego w historii nadania i odbioru fali elektromagnetycznej nie sposób uznać za radio.
Aby mówić o wynalazku radia trzeba mówić o czymś, co będzie w stanie przesłać konkretny sygnał na dalekie odległości i to właśnie w tym zdecydowanie dominował Marconi.
Starczy wspomnieć, że to właśnie prace Heinricha Hertza rozpaliły w Marconim chęć rozwoju radiotechniki i to od nich zaczęła się przygoda z radiem włoskiego inżyniera.
Guglielmo Marconi – Włoch, który dał nam radio
Odkładając nieco na bok kwestię zawiłości patentowych, warto skupić się na postaci samego Marconiego, który dosłownie żył radiem. To on jako pierwszy dokonał transmisji radiowej przez cały Atlantyk i to właśnie ten moment uznaje się za powstanie właściwego radia. Co ciekawe, odbierając Nagrodę Nobla za wkład w rozwój telegrafii osobiście przyznał, że sam nie do końca rozumie działanie swojego wynalazku. Nikt nie ukrywał zresztą, że Marconi był typem majsterkowicza-przedsiębiorcy a nie naukowca.
Pierwsze inspiracje radiem Marconiego
Guglielmo Marconi urodził się w 1874 w Bolonii. Jego rodzina była bardzo zamożna – ojciec posiadał olbrzymi majątek ziemski, a matka należała do znanej irlandzkiej rodziny Jameson’ów. Dzięki temu Marconi otrzymał dobre wykształcenie, ale pomimo prób podjęcia drogi typowo naukowej, nie podołał temu zadaniu.
Wtem w roku 1894 młody Guglielmo odkrył prace niemieckiego fizyka Heinricha Rudolfa Hertza, w których opisywał on niewidzialne fale wytwarzane przez zjawiska elektromagnetyczne. Od tego momentu Marconi totalnie zatopił się w świat radiotelegrafii, pozostając wiernym swojej pasji aż do ostatnich dni.
Jeszcze w tym samym roku Marconi wykorzystał prace Hertza, aby stworzyć własne urządzenie do generowania i odbierania fal radiowych. Pracując nad nim usprawnił je do tego stopnia, że potrafił nadawać fale elektromagnetyczne na odległość około 1,5 km (ok. 1 mili).
Po pierwszych sukcesach Marconi próbował zainteresować swoim wynalazkiem przede wszystkim włoskie władze, które niestety nie wyraziły zainteresowania jego eksperymentami. W tej sytuacji postanowił on wyjechać z kraju i spróbować swoich sił na terenie Wielkiej Brytanii.
Zastanawiałeś się kiedyś, czym jest charakterystyczny szum w radiu? Dowiedz się z naszego artykułu!
Pogoń za sukcesem w Wielkiej Brytanii
Po dotarciu do kraju Anglosasów bardzo szybko okazało się, że był to strzał w dziesiątkę. Zamieszkując ze swoją matką w Londynie odnalazł wielu zainteresowanych swoimi pomysłami na czele z brytyjską pocztą.
Zaledwie po roku zwiększył on zasięg swojego radia do kilkunastu kilometrów i zaczął się starać o pierwsze patenty. W roku 1898 skonstruował on nawet stację radiową na wyspie Wight specjalnie dla królowej Wiktorii. Za jej pomocą królowa korespondowała z księciem Edwardem, który pływał sobie z dala od brzegu na królewskim jachcie.
Kolejny rok przyniósł jeszcze większy sukces, kiedy po raz pierwszy udało się nawiązać łączność przez kanał La Manche (ponad 30 km).
Transatlantycki sygnał – przypieczętowanie wynalazku radia
O ile transmisja przez kanał La Manche musiała robić wtedy spore wrażenie, o tyle nie wystarczała ona, aby uznać radio za coś, za co uznajemy je dzisiaj. W tym celu Marconi zaczął przygotowywać się do prawdziwie niezwykłego wyczynu, jakim miało być nadanie sygnału przez Ocean Atlantycki.
Warto zaznaczyć, że wówczas większość naukowców uznawała to za niemożliwe. Wynikało to z faktu, że fale elektromagnetyczne poruszają się w linii prostej i podnoszono argument, że ich odbiór uniemożliwi krzywizna planety.
Marconi uparcie twierdził jednak, że fale elektromagnetyczne dostosują się do krzywizny ziemi i co ciekawe – obie strony miały po części rację. Okazało się, że sygnał radiowy rzeczywiście da się odebrać mimo kształtu Ziemi, ale nie ze względu na poruszanie się fali wzdłuż krzywizny, lecz z powodu odbijania się jej od jonosfery.
Początkowo Marconi próbował nadawać sygnały z Anglii na półwysep Cape Cod w Massachusetts (prawie 5000 km!), co niestety zakończyło się niepowodzeniem.
Aby zmaksymalizować swoje szanse zoptymalizował on dystans do niespełna 3,500 km, które oddzielały jego nadajnik radiowy umiejscowiony w Poldhu u wybrzeży Kornwalii od odbiornika w kanadyjskim mieście Saint John – stolicy Nowej Funlandii.
Dodatkowo odbiornik zamocowany był pierwotnie na balonie, a później na latawcu, który mógł wznieść się na wysokość 150 metrów. Wskazuje się, że w okresie tym, urządzenie Marconiego nadawało sygnał z taką mocą, że bano się przy nim przebywać ze względu na ogromne iskry.
Po jakimś czasie, dokładnie 12 grudnia 1901 roku Marconi dokonał tego, co wielu uznawało za niemożliwe. Odebrał on krótki sygnał nadany kodem morse’a, który oznaczał literkę “s”. To ten moment uznawany jest właśnie za właściwe wynalezienie radia i to z jego powodu to Guglielmo Marconi piastuje tytuł jego wynalazcy.
Źródła pomocne przy tworzeniu artykułu:
- Wikipedia, Wynalezienie Radia (en), https://en.wikipedia.org/wiki/Invention_of_radio, 01.03.2023 (ostatni dostęp)
- Serwis RP, Marconi, Popow, a może Tesla? W poszukiwaniu wynalazcy radia., https://www.gov.pl/web/5g/marconi-popow-a-moze-tesla-w-poszukiwaniu-wynalazcy-radia, 01.03.2023 (ostatni dostęp)
- Paul Brenner, Tesla against Marconi, https://www.teslasociety.com/pdf/tesla_against_marconi.pdf, 01.03.2023 (ostatni dostęp)
- Universitat Pompeu Fabra Barcelona, Tesla v. Marconi: clash of titans, https://www.upf.edu/web/angel-lozano/innovation/-/asset_publisher/AZaAOTtL3c4Z/content/id/223463450/maximized, 01.03.2023 (ostatni dostęp)
- History, Guglielmo Marconi, https://www.history.com/topics/inventions/guglielmo-marconi, 01.03.2023 (ostatni dostęp)
